ေသြးႏႇင့္ေခြၽးႏႇင့္ ရင္းႏႇီးရယူခဲ့ရသည့္ ျမန္မာ့လြတ္လပ္ေရး

ျမန္မာႏိုင္ငံသည္ ႏႇစ္ပရိေစၧဒၾကာျမင့္စြာကပင္ ကိုယ့္ထီးကိုယ့္နန္း၊ ကိုယ့္ၾကငႇာန္းျဖင့္ လြတ္လပ္စြာေနထိုင္ခဲ့ေသာ တိုင္းျပည္တစ္ျပည္ျဖစ္၏။ ယင္းသို႕ေနထိုင္ခဲ့ၾကရာ၌ ပ်ဴေခတ္၊ ပုဂံေခတ္၊ အင္း၀ေခတ္၊ ကုန္းေဘာင္ေခတ္စသည့္ ေခတ္အသီးသီးကို ျဖတ္ေက်ာ္ခဲ့ၾကသည္။

လြတ္လပ္ေရးဆံုး႐ံႈးခဲ့ရျခင္း

ကုန္းေဘာင္ေခတ္ဦးကာလ ၁၈၂၄ ခုႏႇစ္တြင္ နတ္ျမစ္၀ရႇိ ရႇင္မျဖဴကြၽန္းပုိင္ဆိုင္မႈျပႆနာကို အေၾကာင္းျပဳ၍ အဂၤလိပ္-ျမန္မာပထမစစ္ပြဲ ျဖစ္ပြားခဲ့သည္။ ၁၈၂၆ ခုႏႇစ္တြင္ စစ္ပြဲကို ရႏၲပိုစာခ်ဳပ္ျဖင့္ အဆံုးသတ္ခဲ့ရာ စာခ်ဳပ္အရ ရခိုင္ႏႇင့္တနသၤာရီနယ္မ်ားကို စတင္လက္လႊတ္ခဲ့ရ၏။

တစ္ဖန္ ၁၈၅၂ ခုႏႇစ္တြင္ ခ်န္ပီယံႏႇင့္မိုးနတ္သေဘၤာကပၸတိန္ႏႇစ္ဦးအား ရန္ကုန္ၿမိဳ႕၀န္က ဒဏ္႐ိုက္ရာမႇ အဂၤလိပ္-ျမန္မာဒုတိယစစ္ပြဲ ျဖစ္ပြားခဲ့ျပန္၏။ မင္းတုန္းမင္း နန္းတက္စတြင္ စစ္ပြဲအဆံုးသတ္ခဲ့ေသာ္လည္း ျမန္မာႏိုင္ငံေအာက္ပိုင္းေဒသတစ္ခုလံုးကို ၿဗိတိသ်တို႕က အဓမၼသိမ္းယူခဲ့ၾက၏။

သီေပါမင္းလက္ထက္ ၁၈၈၅ ခုႏႇစ္တြင္ နယ္ခ်ဲ႕အဂၤလိပ္တို႕သည္ တတိယက်ဴးေက်ာ္စစ္ပြဲကို ဆင္ႏႊဲခဲ့ၾကျပန္ကာ ျမန္မာတစ္ႏိုင္ငံလံုးကို သိမ္းပိုက္လိုက္ၾကသည္။ ၁ ဇန္န၀ါရီ ၁၈၈၆ တြင္ ျမန္မာႏိုင္ငံအား ၿဗိတိသ်အင္ပါယာ၏ အစိတ္အပိုင္းတစ္ခုအျဖစ္ သြတ္သြင္းလိုက္ရာ ထိုစဥ္ကာလမႇစ၍ ျမန္မာတစ္ႏိုင္ငံလံုး လြတ္လပ္ေရး ဆံုး႐ံႈးခဲ့ရသည္။

သူ႕ကြၽန္မခံလိုသူမ်ား

ျမန္မာႏိုင္ငံနယ္ခ်ဲ႕ အဂၤလိပ္လက္ေအာက္သို႕ က်ေရာက္စတြင္ နယ္ပယ္အသီးသီးမႇ သူ႕ကြၽန္မခံလိုသူ မ်ိဳးခ်စ္အင္အားစုမ်ားက ရရာလက္နက္စြဲကိုင္လ်က္ အဂၤလိပ္တို႕အား ေတာ္လႇန္တိုက္ခိုက္ခဲ့ၾကသည္။ ၿဗိတိသ်တို႕သည္ နယ္ခ်ဲ႕ဆန္႕က်င္ေရး အင္အားစုမ်ားအား အိႏၵိယမႇစစ္တပ္မ်ားကိုပင္ ေခၚယူကာ ၁၀ ႏႇစ္ေက်ာ္ၾကာ ႏႇိမ္နင္းခဲ့ရသည္။

မဟာ၀န္ရႇင္ေတာ္မင္းႀကီးအုပ္ခ်ဳပ္ေရး

၁၈၂၆ခုႏႇစ္ အဂၤလိပ္-ျမန္မာပထမစစ္ပြဲၿပီးစက ရခိုင္ေဒသကို အေနာက္ဘဂၤလားျပည္နယ္ ေကာ္မရႇင္နာမင္းႀကီး၏ လက္ေအာက္၌လည္းေကာင္း ၊ တနသၤာရီေဒသကို ၀န္ရႇင္ေတာ္မင္းႀကီးတစ္ဦး၏ လက္ေအာက္၌လည္းေကာင္း၊ ထားရႇိခဲ့သည္။ ၁၈၅၂ ခုႏွစ္ အဂၤလိပ္-ျမန္မာဒုတိယစစ္ပြဲအၿပီးတြင္ ျမန္မာႏိုင္ငံေအာက္ပိုင္းကို ခ႐ိုင္၀န္ရႇင္ေတာ္မင္းႀကီးတစ္ဦးအား ခန္႕အပ္ အုပ္ခ်ဳပ္ေစခဲ့သည္။ ယင္းေနာက္ ၁၈၈၆ ခုႏႇစ္ ျမန္မာႏိုင္ငံတစ္၀န္းလံုး ၿဗိတိသ်ေအာက္သို႕ က်ေရာက္သြားေသာအခါ မဟာ၀န္ရႇင္ေတာ္မင္းႀကီးတစ္ဦးကို သီးျခားခန္႕အပ္ အုပ္ခ်ဳပ္ေစခဲ့၏။

မဟာ၀န္ရႇင္ေတာ္မင္းႀကီးလက္ေအာက္တြင္ ခ႐ိုင္၀န္ရႇင္ေတာ္မင္းႀကီး၊ အေရးပိုင္၊ နယ္ပိုင္၀န္ေထာက္၊ ၿမိဳ႕အုပ္၊ ႐ြာသူႀကီးစသည္ျဖင့္ ရာထူးအဆင့္ဆင့္ ခန္႔အပ္ထားရႇိပါသည္။ ယင္းမဟာ၀န္ရႇင္ေတာ္မင္းႀကီး အုပ္ခ်ဳပ္ေရးမႇာ ၁၈၈၆ ခုႏႇစ္မႇ ၁၈၉၇ ခုႏႇစ္အထိ ၾကာျမင့္ခဲ့၏။

ဒုတိယဘုရင္ခံအုပ္ခ်ဳပ္ေရး

၁၈၉၇ ခုႏႇစ္တြင္ မဟာ၀န္ရႇင္ေတာ္မင္းႀကီးအုပ္ခ်ဳပ္သည့္စနစ္မႇ အိႏိၵယအင္ပါယာ၏ ျပည္နယ္ႀကီးတစ္ခုအျဖစ္သတ္မႇတ္ကာ ဒုတိယဘုရင္ခံတစ္ဦး ခန္႕အပ္အုပ္ခ်ဳပ္ေစခဲ့သည္။ ဒုတိယဘုရင္ခံအား အၾကံေပးရန္ အဖြဲ႕၀င္ ၉ ဦးပါ ဥပေဒျပဳေကာင္စီကိုလည္း ဖြဲ႕စည္းေပးခဲ့သည္။ သို႔ေသာ္ ယင္းအဖြဲ႕မႇာ မည္သည့္အခြင့္အာဏာမွ် မရရႇိခဲ့ေပ။ ၁၉၁၅ ခုႏွစ္တြင္ အိႏိၵယေကာင္စီအက္ဥပေဒအရ မင္းတိုင္ပင္အမတ္မ်ားကုိ ၂၈ ဦးအထိ တုိးျမႇင့္လိုက္၏။

၀ိုင္အမ္ဘီေအမႇဂ်ီစီဘီေအသို႕

၁၉၀၆ ခုႏႇစ္တြင္ ေခတ္ပညာတတ္လူငယ္အခ်ဳိ႕၏ ဦးေဆာင္မႈျဖင့္ ခရစ္ယာန္လူငယ္အသင္းကို အတုယူလ်က္ ဗုဒၶဘာသာကလ်ာဏယု၀အသင္းကို တည္ေထာင္ခဲ့ၾကသည္။ ယင္းအသင္းမႇာ တစ္စတစ္စ တြင္က်ယ္ျပန္႕လာကာ မၾကာမီ ျမန္မာႏိုင္ငံတစ္၀န္းလံုးရႇိ ဘာသာေရးအသင္းမ်ားပါ ပူးေပါင္းပါ၀င္လာခဲ့ၾကသည္။ ၁၉၂၀ ျပည့္ႏႇစ္တြင္ ၀ိုင္အမ္ဘီေအႏႇင့္ အလားတူအသင္းမ်ား စုစည္းထားေသာအဖြဲ႕ႀကီးမႇာ ႏိုင္ငံေရးလႈပ္ရႇားမႈမ်ားကို ပိုမိုက်ယ္ျပန္႕စြာ လုပ္ကိုင္ႏိုင္ေရးအတြက္ ရည္မႇန္းလ်က္ ဂ်ီစီဘီေအေခၚ ျမန္မာလူမ်ဳိးအသင္းမ်ား၏ ျမန္မာအသင္းခ်ဳပ္ႀကီးအျဖစ္ ေျပာင္းလဲဖြဲ႕စည္းခဲ့သည္။ ယင္းႏႇစ္၌ပင္ ရန္ကုန္တကၠသိုလ္အက္ဥပေဒကို ဆန္႕က်င္ေသာ ပထမေက်ာင္းသားသပိတ္ႀကီး ေပၚေပါက္လာခဲ့သည္။

ဒိုင္အာခီမႇသည္ ၉၁ ဌာနအုပ္ခ်ဳပ္ေရးဆီသို႕
၁၉၂၃ ခုႏႇစ္တြင္ ဒုိင္အာခီေခၚ ဒြိသႏၲကအုပ္ခ်ဳပ္ေရးကို စတင္ခဲ့သည္။ ယင္းအုပ္ခ်ဳပ္ေရးကာလမႇာ ၁၉၃၇ ခုႏႇစ္အထိ ၾကာျမင့္ခဲ့၏။ ထိုအေတာအတြင္း ျမန္မာႏိုင္ငံကိုအုပ္ခ်ဳပ္ေရးစနစ္ တိုးျမႇင့္ေပးေရးအတြက္ ဆာဂြၽန္ဆိုင္မြန္စံုစမ္းေရးေကာ္မရႇင္ကို ျမန္မာႏိုင္ငံသို႕ ေစလႊတ္ခဲ့သည္။

ဒိုင္အာခီအုပ္ခ်ဳပ္ေရးကာလအတြင္း ျမန္မာလူမ်ဳိးမ်ား မ်ဳိးခ်စ္စိတ္ဓာတ္ထက္သန္လာခဲ့ၾကရာ ၁၉၃၀ ျပည့္ႏႇစ္တြင္ တို႕ဗမာအစည္းအ႐ံုးႀကီး ေပၚေပါက္လာခဲ့သည့္ နည္းတူေတာင္သူလယ္သမား အေရးေတာ္ပံုႀကီးလည္း ေပၚေပါက္လာခဲ့ရသည္။ နယ္ခ်ဲ႕အဂၤလိပ္တို႕ကလည္း ျမန္မာတို႕၏ ႏိုးၾကားတက္ႂကြမႈမ်ားကို လမ္းလႊဲသည့္အေနျဖင့္ အိႏိၵယ-ျမန္မာ၊ တ႐ုတ္-ျမန္မာ အဓိက႐ုဏ္းမ်ားကို ဖန္တီးခဲ့ၾကသည္။ ယင္းသို႕ေသာအေျခအေန၌ပင္ ၁၉၃၆ ခုႏႇစ္တြင္ ဒုတိယတကၠသိုလ္ေက်ာင္းသားသပိတ္ ေပၚေပါက္လာခဲ့၏။

ခြဲေရးတြဲေရးႏႇင့္ ၉၁ ဌာနအုပ္ခ်ဳပ္ေရး

ဆိုင္မြန္ေကာ္မရႇင္က ဒိုင္အာခီထက္ တစ္ဆင့္သာေသာအုပ္ခ်ဳပ္ေရးစနစ္မ်ဳိး တီထြင္ေပးအပ္သင့္ေၾကာင္း အစီရင္ခံခ်က္အရ ဥပေဒျပဳေကာင္စီအစည္းအေ၀းတြင္ အိႏိၵယမႇခြဲထြက္ရန္ ဆံုးျဖတ္ခဲ့သည္။ ထိုအခါ ခြဲေရးတြဲေရးႏႇင့္ပတ္သက္ေသာ ျပႆနာတစ္ရပ္ ေပၚေပါက္လာေတာ့သည္။

ဤသို႕ျဖင့္ ၁ ဧၿပီ ၁၉၃၇ တြင္ ျမန္မာႏိုင္ငံကို သီးျခားခြဲထုတ္ကာ ၉၁ ဌာနအုပ္ခ်ဳပ္ေရးကို ခ်မႇတ္က်င့္သံုးခဲ့သည္။ တစ္ႏႇစ္နီးပါးအၾကာ ၁၉၃၈ ခုႏႇစ္တြင္ ေရနံေျမသပိတ္မႇသည္ လူထုလူတန္းစားေပါင္းစံုပါ၀င္သည့္ ၁၃၀၀ ျပည့္အေရးေတာ္ပံုႀကီးအျဖစ္သို႕တိုင္ ပမာဏႀကီးမားစြာ ေပၚေပါက္လာခဲ့ရ၏။ ယင္းအေရးေတာ္ပံုႀကီး၏ တစ္စိတ္တစ္ေဒသျဖစ္ေသာ တတိယေက်ာင္းသားသပိတ္တြင္ ေက်ာင္းသားေခါင္းေဆာင္ ကိုေအာင္ေက်ာ္ က်ဆံုးခဲ့ရသည္။

ရဲေဘာ္သံုးက်ိပ္
ႏိုင္ငံေရးစိတ္ဓာတ္ႏိုးၾကားတက္ႂကြလာၾကသည့္ ျမန္မာလူငယ္မ်ားသည္ ၁၉၃၉ ခုႏႇစ္တြင္ ျပည္သူ႕အေရးေတာ္ပံုပါတီကို လ်ဳိ႕၀ႇက္စြာဖြဲ႕စည္းကာ ျမန္မာ့လြတ္လပ္ေရးအတြက္ လက္နက္ကိုင္တိုက္ပြဲ၀င္ၾကရန္ ဆံုးျဖတ္ခဲ့ၾက၏။ ဤသို႕ျဖင့္ ၁၉၄၁ ခုႏႇစ္တြင္ သခင္ေအာင္ဆန္းဦးစီးေသာ ျမန္မာလူငယ္ ၃၀ တို႕ ဟိုင္နန္ကြၽန္းႏႇင့္ ေဖာ္မိုဆာကြၽန္းတို႕၌ လ်ိဳ႕ ၀ႇက္စြာ စစ္ပညာသင္ယူခဲ့ၾက၏။

ဂ်ပန္ေခတ္ကာလ
ရဲေဘာ္သံုးက်ိပ္ဦးေဆာင္ေသာ ဘီအိုင္ေအတပ္မ်ားသည္ ဂ်ပန္တပ္မ်ားႏႇင့္အတူ ျမန္မာႏိုင္ငံတြင္းသို႕ ၀င္ေရာက္လာကာ ၁၉၄၂ ခုႏႇစ္ မတ္လတြင္ ရန္ကုန္ၿမိဳ႕ကို ၿဗိတိသ်တို႕လက္မႇ ျပန္လည္သိမ္းပိုက္ခဲ့၏။ ဂ်ပန္ေခတ္ကာလအတြင္း ၁ ၾသဂုတ္ ၁၉၄၃ တြင္ ျမန္မာႏိုင္ငံလြတ္လပ္ေရးရရႇိခဲ့ေသာ္လည္း အစစ္အမႇန္လြတ္လပ္ေရး မဟုတ္ေပ။ သို႕ျဖင့္ ၂၇ မတ္ ၁၉၄၅ တြင္ ျမန္မာ့တပ္မေတာ္ႏႇင့္ မ်ိဳးခ်စ္အင္အားစုတို႕က ဖက္ဆစ္ဂ်ပန္တို႕အား တိုက္ထုတ္ခဲ့ၾက၏။

လံုး၀လြတ္လပ္ေရးသုိ႕

ဂ်ပန္မ်ား ျမန္မာေျမေပၚမႇ ဆုတ္ခြာသြားၿပီးေနာက္ အဂၤလိပ္တို႕ ျပန္လည္ေရာက္ရႇိလာကာ စစ္အုပ္ခ်ဳပ္ေရးျဖင့္ အုပ္ခ်ဳပ္ခဲ့ၾကျပန္သည္။ ထို႕ေနာက္ ၁၉၄၅ ခုႏႇစ္ ေအာက္တိုဘာလတြင္ ဘုရင္ခံဆာေဒၚမန္စမစ္ ေရာက္ရႇိလာကာ စကၠဴျဖဴစာတမ္းအရ ၿမိဳ႕ျပအုပ္ခ်ဳပ္ေရးကို စတင္ခဲ့၏။ ၁၉၄၆ ခုႏႇစ္ ဇြန္လတြင္ ဖဆပလကႀကီးမႇဴး၍ စကၠဴျဖဴစာတမ္းကို ကန္႕ကြက္ခဲ့ရာ ျပည္လံုးကြၽတ္အေထြေထြသပိတ္ႀကီး ေပၚေပါက္လာခဲ့သည္။
ဆာဟူးဘတ္ရန္႕ ဘုရင္ခံျဖစ္လာၿပီးေနာက္ ဖဆပလမႇ ဦးေဆာင္၍ လြတ္လပ္ေရးေတာင္းဆိုမႈမ်ား ဆက္လက္လုပ္ေဆာင္ခဲ့သည္။ ၂၇ ဇန္န၀ါရီ ၁၉၄၇ တြင္ ေအာင္ဆန္း-အက္တလီစာခ်ဳပ္ကို ခ်ဳပ္ဆိုႏိုင္ခဲ့ၿပီး ၿဗိတိသ်တို႕ထံမႇ အာဏာလႊဲေျပာင္းရယူႏိုင္ေရးအတြက္ ျပင္ဆင္ၾကသည္။ ထိုသို႕ ႀကိဳးပမ္းေဆာင္ရြက္ဆဲကာလ၌ပင္ ၁၉ ဇူလိုင္ ၁၉၄၇ တြင္ ဗိုလ္ခ်ဳပ္ေအာင္ဆန္းႏႇင့္တကြ အာဇာနည္ေခါင္းေဆာင္ႀကီးမ်ား လုပ္ၾကံခံခဲ့ရသည္။ သို႕ေသာ္ တိုင္းရင္းသားလုပ္သားျပည္သူမ်ား၏ ေသြးစည္းညီညြတ္စြာႀကိဳးပမ္းမႈမ်ားေၾကာင့္ ၄ ဇန္န၀ါရီ ၁၉၄၈ တြင္ ျမန္မာႏိုင္ငံသည္ လြတ္လပ္ေသာအခ်ဳပ္အျခာ အာဏာပိုင္ႏိုင္ငံတစ္ခု ျဖစ္လာခဲ့သည္။
ေသြးႏႇင့္ေခြၽးႏႇင့္ရင္းႏႇီးရယူခဲ့ရသည့္ ျမန္မာ့လြတ္လပ္ေရးကို ထိမ္းသိမ္းေစာင့္ေရႇာက္ၾကရန္မႇာ တုိင္းရင္းသားျပည္သူတစ္ရပ္လံုး၏ တာ၀န္ပင္ျဖစ္ပါသည္။

က်မ္းကိုး

၁။ ကိုလိုနီေခတ္ျမန္မာ့သမိုင္းအဘိဓာန္(ျမဟန္)
၂။ ျမန္မာ့လြတ္လပ္ေရးႀကိဳးပမ္းမႈရက္စဥ္သမိုင္း(ဖိုးေအာင္ေလး)
၃။ ျမန္မာ့ႏိုင္ငံေရးသမိုင္း(ဦးေလးေမာင္)

Copy by : Eleven Media Group
စာဖတ္သူတို႔အား အစဥ္ေလးစားလွ်က္

ေမွ်ာ္လင့္သူ....